Grenzen: de basis van een gezonde relatie

Het broodje dat u 's ochtends in de koelkast van de cafetaria had gelegd, is 's middags nergens meer te bespeuren. Iemand heeft het wellicht gewoon meegenomen en lekker opgegeten. En u zegt niets. Een collega op uw parkeerplaats? Ook nu zegt u niets. Of een mopje dat er nét niet over was. U vindt het niet kunnen maar lacht toch mee. 

Allemaal voorbeelden van momenten op het werk waarop we – net als thuis – onze grenzen moeten stellen. Geen machtsspel, maar zelfrespect. En o zo belangrijk.

Dat vertelde ook loopbaancoach Annelies Quaegebeur in een interview begin mei. “Gezonde grenzen zorgen ervoor dat je apart én geconnecteerd kan zijn tegelijkertijd: je schermt je niet volledig af en je laat je ook nergens inzuigen. Ze maken een verschil in elke relatie, of het nu privé of professioneel is.”

 

Waarom is dat voor sommige mensen zo moeilijk?

'Nee' zeggen is soms zo moeilijk! Als ons iets gevraagd wordt, kiezen we namelijk vaak het antwoord dat in de ogen van anderen het meest sociaal aanvaardbaar is. U raadt het al wat dat is? 'Ja'. Er bestaan twee Engelse termen om die houding te definiëren.

De eerste is 'people pleasing' of 'anderen een plezier doen'. De tweede term is 'the disease to please' of de ziekte van het willen behagen. Dat betekent dat we people pleasing tot een hoogtepunt drijven tot het een ziekte wordt.

Een ziekte? Klopt. Want het onvermogen om grenzen te stellen op het werk om welke reden ook (angst om niet gewaardeerd te worden, angst om afgewezen te worden, nood aan erkenning ...) en de behoefte om anderen een plezier te doen, kan ook echt gevolgen hebben in het dagelijkse leven. Waar sommigen het gewoon moeilijk hebben om zichzelf los te laten, worden anderen in extreme gevallen volledig afhankelijk van de blik en goedkeuring van anderen. Dat kan een bron zijn van stress, en zelfs van depressies of diepgaande woede.

 

Enkele praktische tips

De Amerikaanse auteur Brené Brown lichtte in een TEDx Talk die druk werd bekeken op sociale media toe dat “grenzen durven stellen betekent dat je de moed hebt om van jezelf te houden, zelfs wanneer je het risico loopt om anderen teleur te stellen”.  Grenzen stellen is eigenlijk ook niet de echte uitdaging. Het is maar een stap. De echte uitdaging bestaat erin die grenzen te doen respecteren. Maar hoe doen we dat? Wat doen we als iemand over onze grenzen heen gaat?

• Tip één: durf te zeggen wat u voelt. Deel uw emoties en vertel dat u zich niet lekker voelt of zich ergert.
• Tip twee: doe dat op een constructieve en geweldloze manier. Leg duidelijk uit dat het niet om de andere draait, maar om uzelf. Dat u geen oordeel velt over de andere.
• En tot slot de belangrijkste tip: stel uw grenzen zodra u de eerste tekenen van broosheid voelt. Waarom? Om twee vrij eenvoudige redenen. De eerste reden is dat u zeer moeilijk terug kunt als u een bepaalde gewoonte hebt aangenomen. Hebt u het maandenlang aanvaard dat u een bepaalde taak moest doen of dat u in de privésfeer opmerkingen kreeg die u eigenlijk niet bevallen? Hoe zorgt u er nu dan voor dat die grens plots niet meer overschreden wordt? De persoon die over de grens gaat, zal het niet begrijpen en zich afvragen waarom het vroeger wel oké was en u nu van mening bent veranderd. U bent namelijk ook niet van mening veranderd, maar kon het gewoon niet zeggen op het juiste moment. De tweede reden: wanneer een grens wordt overschreden maar dat niet wordt uitgesproken, kan dat de relatie bederven. Zo ontstaat mettertijd een 'torentje' van verbittering en frustraties dat achteraf moeilijk af te breken is.

 

Vier manieren om grenzen te doorgronden

We hebben niet allemaal dezelfde verhouding tot de grenzen die we ons opleggen. Sommigen kunnen hun grenzen heel breed trekken zonder dat het een probleem vormt. Bij anderen is het meteen 'verboden toegang' zodra ze voelen dat iemand hun persoonlijke wereld binnendringt.

In de arbeidspsychologie onderscheiden we vier verschillende profielen op het vlak van omgaan met grenzen.

• Eerst en vooral zijn er de mensen die voor zichzelf duidelijke grenzen afbakenen en ze ook duidelijk meedelen.
• Vervolgens zijn er de mensen met 'defensieve' grenzen die zowel anderen als zichzelf striktere grenzen opleggen.
• Daarnaast zijn er mensen met eerder 'veranderlijke' grenzen. Hun grenzen veranderen naargelang van de mensen met wie ze omgaan en de plaats waar ze zich bevinden.
• Tot slot zijn er de mensen die nooit over hun grenzen praten en dus 'onleesbaar' zijn.

Om onaangename verrassingen te vermijden, is het in elke relatie tussen mensen belangrijk om te weten wie er voor ons zit. En ook waar we ons bevinden. Als manager of hr-verantwoordelijke is dat analysevermogen des te belangrijker.

 

Wat te doen als onze grenzen niet worden gerespecteerd?

Vermijd in de eerste plaats stress. Een grens die overschreden wordt, hoeven we niet als een mislukking te zien. Als iemand over onze grenzen heen gaat, kunnen we dit beter zien als een kans om duidelijker te communiceren over onze verwachtingen en dus onze competenties om onze grenzen te bepalen te verbeteren.

Nog een belangrijk punt: niet iedereen begrijpt onze grenzen volledig (of is het er niet noodzakelijk mee eens) en dat is eigenlijk ook niet erg. Wij weten zelf dat ze bestaan voor onze eigen bestwil en we moeten erop aandringen dat de ander ze respecteert. Het gaat namelijk ook om onszelf respecteren.

Tot slot gebeurt het soms dat mensen – ondanks verschillende herhalingen – blijven aandringen en onze grenzen maar niet respecteren. Wat doen we dan met mensen die het niet willen begrijpen?

In die fase is het niet meer aan ons om in te grijpen, maar wel aan een andere collega, een leidinggevende of een hr-medewerker.

Naargelang het geval en de 'ernst' van de persoonlijke interacties behoren zelfs tuchtmaatregelen tot de mogelijkheden. Maar dat zijn dan weer de extreme gevallen. In de meeste situaties zullen een glimlach, een korte uitleg of een 'persoonlijke gebruiksaanwijzing' ruimschoots volstaan.

• Delen