Afgelopen augustus publiceerde rekruteringsbureau Robert Walters een bijzonder interessante en diepgaande studie over Belgische managers. Die toonde aan dat 27% geen managementopleiding achter de rug had toen hij of zij promotie maakte (de zogenaamde ‘accidental managers’). Nog eens 8% gaf wel aan dat er een opleiding beloofd was, maar dat die nog niet had plaatsgevonden. 46% van de managers zei dat ze geen opleiding hadden gevraagd vanwege budgettaire beperkingen, en 42% vanwege tijdsgebrek. Toch had 30% van de Belgische managers bij hun aanstelling last van het zogenaamde oplichterssyndroom. Voor 24% voelde de werklast dan weer te groot, en 12% betreurde het gebrek aan ondersteuning. Samen tonen al deze cijfers aan hoe moeilijk het is om manager te zijn of te worden.

De verschillende managementstijlen

Volgens de gespecialiseerde Amerikaanse psycholoog Rensis Likert bestaan er vijf managerprofielen.

a) De autoritaire manager

Autoritair management bevestigt duidelijk het gezag van de manager en zijn dominante positie in de hiërarchie. Hij geeft zijn medewerkers precieze en strikte instructies zonder veel belang te hechten aan hun mening of opmerkingen. Deze stijl is bijzonder gestructureerd, verticaal en resultaatgericht. Voor een autoritaire manager is een vertrouwensrelatie met zijn teams of het welzijn van zijn medewerkers dan ook geen prioriteit. Hij houdt daarentegen nauwlettend toezicht op de prestaties van de werknemers en garandeert strikte controle. De verwachte resultaten behalen is zijn hoofddoel.

Leidinggeven zit in zijn natuur, waardoor hij snel en pragmatisch beslissingen neemt en het relationele aspect naar de achtergrond verdringt. Hoewel deze methode garant staat voor efficiëntie en productiviteit, kan ze zorgen voor minder betrokkenheid bij de werknemers en meer stress, wat dan weer de levenskwaliteit op het werk schaadt. Daarom is dit managementtype eerder een laatste redmiddel, vooral bedoeld voor nood- of crisissituaties. Bovendien heb je voor deze stijl een aantal belangrijke competenties nodig, zoals een pragmatische instelling, aangeboren autoriteit en assertief leiderschap.

Samengevat:

• Kenmerken: deze manager geeft precieze instructies en verwacht dat die zonder discussie worden opgevolgd.
• Voordelen: effectief in crisissituaties of bij onervaren teams.
• Nadelen: legt de zin voor initiatief en de creativiteit aan banden en creëert een hiërarchie die in 2025 ongepast lijkt.

 

b) De participatieve manager

Participatief management is een recenter fenomeen dat vooral bij start-ups veel bijval vindt. In dit geval staat het individu centraal. Een participatieve manager hecht belang aan medewerkers die actief betrokken zijn, zowel bij het dagelijkse bestuur van het bedrijf als bij strategische beslissingen. Het gaat dus om horizontaal en transversaal management, ver weg van de traditionele hiërarchie. De rol van de manager lijkt meer op die van een gids dan op die van een hiërarchische meerdere. Hij zorgt ervoor dat alle teamleden zich gelijk voelen en bevordert zo een sfeer van vertrouwen en nabijheid.

Deze leiderschapsstijl is gebaseerd op essentiële waarden zoals actief luisteren, empowerment van de teams, vriendelijkheid, samenwerking en persoonlijke ontwikkeling. De manager biedt zijn medewerkers ondersteuning, advies en motivatie. Daarnaast vertrouwt hij op de nuttige inbreng van iedereen om oplossingen te vinden voor diverse problemen. Hij moet de betrokkenheid en het welzijn van zijn werknemers waarborgen en tegelijkertijd hun zin voor initiatief aanwakkeren.

Deze methode heeft als voordeel dat ze creativiteit en innovatievermogen stimuleert en op die manier het bedrijf competitiever maakt. Toch zijn er ook enkele risico’s aan verbonden, vooral als de manager deze leiderschapsstijl niet perfect onder de knie heeft. Onbedachtzaam te werk gaan kan dan snel leiden tot een gebrek aan structuur en een inefficiëntie organisatie. Participatief management vormt tot slot ook een springplank naar andere vormen van leadership, zoals collaboratief en innovatiegedreven management.

Samengevat:

• Kenmerken: deze manager bevordert overleg en collectieve besluitvorming.
• Voordelen: hij motiveert de teams en zet in op betrokkenheid en innovatie.
• Nadelen: zonder duidelijk kader kan hij besluiteloos overkomen. Kan ook als te familiair of vriendelijk worden ervaren.

 

c) De coachende of overtuigende manager

De overtuigende manager of coach hanteert een aanpak die gestoeld is op beïnvloeding, pedagogie en motivatie. In tegenstelling tot een autoritaire manager, die op strikt gezag vertrouwt, geeft hij de voorkeur aan overredingskracht in plaats van instructies. Hij probeert zijn medewerkers achter zich te krijgen door zijn beslissingen uit te leggen, zijn visie te delen en hun betrokkenheid te waarderen.

Overtuigend management legt dus meer de nadruk op het menselijke aspect. Het lijkt wat op paternalistisch management, waarbij de manager resultaten wil behalen en zijn team tegelijkertijd samenbrengt rond duidelijke doelstellingen en glasheldere richtlijnen. En ook al staat hij alleen in voor de strategische beslissingen, toch luistert hij naar de bekommernissen en suggesties van zijn medewerkers.

Dit type manager toont pedagogisch inzicht, neemt de tijd om zijn richtlijnen uit te leggen en zorgt ervoor dat iedereen ze goed begrijpt. Vanuit zijn hiërarchische positie motiveert hij zijn teams, overtuigt hij hen en versterkt hij de band tussen de teamleden. Zo combineert hij organisatorisch met relationeel leiderschap en vindt hij het juiste evenwicht tussen structuur en ondersteuning.

Deze managementstijl houdt verschillende voordelen in, met name omdat hij de teamspirit versterkt en de medewerkers motiveert. Het kader errond blijft echter bijzonder gestructureerd, wat de autonomie en handelingsvrijheid van de medewerkers beperkt.

Samengevat:

• Kenmerken: deze manager ondersteunt zijn medewerkers en ontwikkelt hun competenties.
• Voordelen: helpt zijn medewerkers hun competenties te ontwikkelen en biedt hen meer autonomie.
• Nadelen: vraagt veel tijd en persoonlijke inzet.

 

d) De delegerende manager (laisser-faire)

Bij delegerend of adviserend management krijgen werknemers volledige autonomie. Deze managementstijl biedt hen dus veel vrijheid, actieve betrokkenheid bij de besluitvorming en veel verantwoordelijkheden bij hun dagdagelijkse activiteiten. Een delegerende manager delegeert en blijft zelf op de achtergrond, zodat zijn teams zelf actie kunnen ondernemen. Hij staat uiteraard wel klaar om de vragen van zijn medewerkers te beantwoorden. Hij richt zich dus meer op strategie dan op het operationele aspect.

Bij dit type management ontwikkelen werknemers veel zin voor verantwoordelijkheid, maar ervaren ze eventueel ook veel druk die hun welzijn kan schaden. De Managerial Grid van Blake en Mouton biedt een beter inzicht in de verschillende managementstijlen. Aan de hand van dit rooster van Robert R. Blake en Jane Mouton kunnen we de managementstijlen in bedrijven analyseren op basis van twee belangrijke criteria: de mate van interesse in resultaten, en de mate van interesse in menselijke relaties.

Samengevat:

• Kenmerken: deze manager geeft zijn teams veel autonomie.
• Voordelen: efficiëntie dankzij competente en zelfstandige werknemers.
• Nadelen: bij verkeerde toepassing wordt er niet voldoende richting gegeven. Soms voelen medewerkers zich overweldigd door te veel verantwoordelijkheden.

 

e) De visionair

Mensen hebben het weleens over visionaire managers, zoals Steve Jobs van Apple, Susan Wojcicki van YouTube, tv-persoonlijkheid Oprah Winfrey enz. Ze nemen niet alleen de dagelijkse leiding op zich, maar hebben vooral de gave om sneller dan anderen in te zien wat er in hun vakgebied zou kunnen veranderen. Bovendien kan zo’n manager verhalen vertellen, een koers uitzetten en anderen overtuigen om hem daarin te volgen. Daarnaast kan hij heel autoritair optreden, en net dat onderscheidt hem van een overtuigende manager.

Hij stimuleert creativiteit en het nemen van risico’s, en kan zijn teams motiveren en helpen te groeien. Hij wordt vaak geprezen, maar botst in het dagelijkse leven ook op beperkingen.

Focust hij te veel op de lange termijn, dan verwaarloost hij mogelijk dagdagelijkse operationele aspecten.

Sommige werknemers geven daarom de voorkeur aan een meer gestructureerd management met duidelijke richtlijnen.

Een visionair wordt soms beschouwd als goeroe, maar dat hangt grotendeels af van zijn persoonlijkheid.

Samengevat:

• Kenmerken: een charismatische leider.
• Voordelen: zijn beslissingen worden niet ter discussie gesteld. Hij inspireert.

Nadelen: een ‘supermanager’ maakt zijn organisatie ook kwetsbaar. Als hij het bedrijf verlaat, verliest het team zijn houvast en motivatie.

• Delen