Wat is een handicap?
Op de vraag of iemand in een rolstoel een handicap heeft, zouden we allemaal volmondig 'ja' antwoorden. Maar wat met een collega die mank loopt? Meer dan waarschijnlijk ook 'ja'! Hoe zit het met een werknemer met een bipolaire stoornis? We zouden eerder geneigd zijn om te zeggen dat hij rust en professionele zorg nodig heeft. En iemand die dyslectisch is? We zouden zeker geneigd zijn om 'nee' te zeggen! De Wereldgezondheidsorganisatie geeft echter een zeer precieze definitie van een handicap: "Een persoon met een handicap is elke persoon wiens fysieke of mentale integriteit tijdelijk of permanent is aangetast, hetzij congenitaal, hetzij ten gevolge van leeftijd of ongeval, zodanig dat zijn of haar zelfstandigheid, het vermogen om naar school te gaan of te werken in het gedrang komt". Er zijn verschillende vormen van handicap. De definitie is breed. Ook het aantal betrokkenen. 

Verschillende soorten handicap
De handicap is niet beperkt tot de traditionele motorische handicap, d.w.z. een gedeeltelijke of volledige beperking van de motorische vaardigheden, of een mentale handicap (ontoereikendheid van het geestelijke vermogen en het algemene intelligentieniveau). Naast visuele (blind, slechtziend), auditieve (doof, slechthorend) en psychische (persoonlijkheidsstoornissen, bipolariteit) handicaps, is er ook autisme, dat sinds kort gedistantieerd wordt van psychische handicaps. Sinds 15 jaar zijn invaliderende chronische ziekten die een chronische behandeling vereisen, en ademhalings-, spijsverterings-, cardiovasculaire en infectieziekten en alle aandoeningen die verband houden met dyslexie, toegevoegd aan de lijst van erkende 'handicaps'.

De situatie in België 
Sinds de jaren zestig engageert België zich om de integratiekansen van mensen met een handicap in de samenleving te vergroten, door hen toegangsmogelijkheden te bieden en sleutels tot succes te geven. Zestig jaar later lijkt het woord 'integratie' wat ongelukkig gekozen en verdient 'emancipatie' en 'participatie' de voorkeur. Over het algemeen beperkt het doel zich niet tot het bieden van toegang tot gebouwen, openbaar vervoer of openbare toiletten. Nee, de 'toegang' waar we het over hebben betreft ook een recht op cultuur (musea kunnen bezoeken of naar de bioscoop gaan), op onderwijs en op werkgelegenheid. Volgens Statbel², het Belgische bureau voor de statistiek, zegt bijna 10% van de Belgische bevolking van 15 tot 64 jaar ernstig beperkt te zijn in hun dagelijkse activiteiten als gevolg van een handicap, aandoening of langdurige ziekte, en zijn er aanwijzingen dat deze mensen met een handicap minder snel een baan zullen krijgen of behouden dan anderen. Slechts 23% van hen heeft namelijk een baan en hun werkloosheidscijfer ligt boven het gemiddelde. Als meer dan de helft van deze werknemers via hun werkgever hulp of speciale aanpassingen krijgt, zou slechts een derde van de vereiste taken aan de gehandicapte werknemer moeten worden aangepast. 

Redelijke aanpassingen, waarom? 
Het is soms moeilijk voor te stellen wat een handicap is als je er geen hebt. Stel je dus even voor dat je je voet breekt en elke dag drie verdiepingen naar boven moet gaan om bij je bureau te geraken. De situatie zou snel ondraaglijk worden. Stel je nu even voor dat je collega, die na een ongeluk in zijn jeugd op krukken loopt, in dezelfde situatie zit ... maar dan wel voor altijd. Onaanvaardbaar. Daarom heeft de overheid, om de inclusie van iedereen te bevorderen en omdat personen met een handicap het recht hebben om deel te nemen aan alle aspecten van de samenleving, wettelijk voorzien in redelijke aanpassingen. Volgens Unia (de overheidsdienst die discriminatie bestrijdt en gelijke kansen bevordert) zijn 'redelijke aanpassingen passende maatregelen, die worden genomen naar gelang van de behoeften in een concrete situatie, om een persoon met een handicap in staat te stellen toegang te krijgen tot, deel te nemen aan en vooruitgang te boeken in het beroepsleven'. Deze zijn ofwel materieel (liften, aangepaste toiletten, enz.), ofwel immaterieel (coaching, ondersteuning) ofwel organisatorisch (telewerken, aangepaste werktijden, enz.). Het is natuurlijk belangrijk om te bepalen wat er onder redelijk wordt verstaan in termen van aanpassingen. Om bedrijven te helpen, wordt rekening gehouden met verschillende criteria zoals kosten, impact op de organisatie en de frequentie en duur van de aanpassing. De afgelopen 15 jaar heeft de staat besloten het goede voorbeeld te geven. Een koninklijk besluit van 5 maart 2007 bepaalt dat de Belgische openbare diensten verplicht mensen met een handicap moeten tewerkstellen ten belope van 3% van hun totale personeelsbestand. Zij heeft ook financiële maatregelen genomen. Zo voorziet de collectieve arbeidsovereenkomst die het salarisniveau van werknemers met een handicap vaststelt, de mogelijkheid van een financiële tegemoetkoming in de lonen en de sociale zekerheidsbijdragen. Er zijn bijvoorbeeld compensatiepremies (om de aanpassingskosten te dekken), premies voor mentoraat (voor een bestaande werknemer om een persoon met een handicap te begeleiden), enz.

Twee bijzondere initiatieven
DUOday, dat onder de naam Duodag het levenslicht zag in Vlaanderen in 2010 en nu georganiseerd wordt in meer dan 11 Europese landen, is een initiatief dat de integratie van mensen met een handicap in de professionele wereld bevordert. Hoe werkt het? DUOday geeft deze mensen de mogelijkheid om gedurende één tot 20 dagen stage te lopen in een bedrijf waarbij ze een duo vormen met een medewerker die hen begeleidt en ondersteunt. In België nemen maar liefst 500 bedrijven deel aan het initiatief en verwelkomen ze één of meer stagiairs. De DUOday van dit jaar vindt plaats op 14 mei. 

Kent u 65 Degrés? Het is het allereerste gastronomische restaurant in de buurt van Elsene dat jongeren met een lichte of gemiddelde verstandelijke handicap (trisomie 21, autisme, mentale achterstand) in dienst heeft. 65 Degrés werd opgericht door vier mensen die gespecialiseerd zijn in de integratie van personen met een handicap in de socio-professionele en professionele omgeving van de horeca. Het restaurant biedt een menu aan dat drie sterren waardig is. Het is een inspirerend voorbeeld voor diegenen die zich nog steeds afvragen of het integreren van mensen met verschillen in de samenleving wel zinvol is.

• Delen