Iedereen merkt het weleens op. Thuis, op het werk, op de sportclub, op onze favoriete plekjes: veel mensen zitten niet zo goed in hun vel. Soms zijn we zelf ook gestrest, moe of ronduit uitgeput. Vooral jonge mensen (18-34 jaar) hebben er last van, want bijna 40% ervaart psychologische problemen.

Volgens het RIZIV (het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering) is het aantal Belgen met een burn-out of depressie tussen 2016 en 2020 met zo’n 10% gestegen. In 2020 had 36,87% van alle arbeidsongeschikten te kampen met psychische aandoeningen. 46,10% van hen leed aan een depressie, 19,37% had een burn-out. Uit een onderzoek in 2022 bleek bovendien dat 28,5% van de werknemers het risico liep op een burn-out en dat bij 13,4% van hen het al bijna zover was.

De coronapandemie heeft voor meer mentale gezondheidsproblemen, stress en isolement gezorgd, met name door het telewerk. Daarom lanceerde de federale overheid ook campagnes om het bewustzijn over mentaal welzijn op het werk te vergroten en het gesprek erover op gang te brengen. Toch is er nog veel werk aan de winkel.

 

Directe gevolgen

Mentale gezondheid gaat iedereen aan. Op het werk zijn de (langdurige) gevolgen dan ook niet mals, zowel voor de werknemers en hun collega’s als voor de bedrijven in hun geheel.

 

Werknemers krijgen te maken met:

 

1/ Meer stress en burn-outs:

Stressvolle werkomstandigheden in combinatie met een gebrek aan psychologische ondersteuning kunnen leiden tot een burn-out.

2/ Een lagere productiviteit:

Werknemers die het mentaal moeilijk hebben, hebben vaak moeite om zich te concentreren, waardoor ze minder efficiënt werken.

3/ Lichamelijke klachten:

Chronische stress kan leiden tot hart- en vaatziekten, slaapstoornissen, fysieke pijn of een slechter werkend immuunsysteem. Problemen met je mentale gezondheid hebben dus vaak ook lichamelijke gevolgen.

4/ Isolement en demotivatie:

Mensen die niet goed in hun vel zitten, zonderen zich vaker af. Dat tast hun betrokkenheid en hun band met hun collega’s aan.

5/ Meer afwezigheden:

Volgens een recent onderzoek van Securex waren mentale gezondheidsproblemen, waaronder burn-outs, in 2022 goed voor 32,7% van het langdurige ziekteverzuim. Dat is een stijging van 18,5% ten opzichte van 2019.

 

Ook voor de rest van het team zijn er veel gevolgen:

 

1/ Minder samenwerking:

Een werknemer met mentale problemen kan moeite hebben om efficiënt met collega’s samen te werken, met spanningen of misverstanden tot gevolg. Zo ontstaat er al snel een vicieuze cirkel.

2/ Domino-effect:

Als één teamlid zich slecht voelt, heeft dat ook invloed op de sfeer, het energieniveau en het moreel van het hele team.

3/ Meer werk voor de collega’s:

Door de langdurige afwezigheid of verminderde prestaties van een werknemer die het moeilijk heeft, moeten andere teamleden soms te veel hooi op hun vork nemen. Zo komt de organisatie op de werkvloer vaak in het gedrang.

 

De bedrijven krijgen dan weer te maken met:

 

1/ Meer personeelsverloop:

En dat is nooit goed voor een bedrijf.

2/ Slechtere algemene prestaties:

Werknemers met stress of mentale problemen hebben directe gevolgen voor de productiviteit van hun bedrijf.

3/ Minder innovatie:

Stress en druk smoren de creativiteit en zin voor initiatief in de kiem. Nochtans zijn die twee aspecten onmisbaar voor innovatie.

4/ Slechter merkimago:

Bedrijven waarvan de werknemers niet goed in hun vel zitten (en dat ook zeggen of laten merken), kunnen als toxisch worden gezien. En dat schrikt nieuwe talenten af.

5/ Economische kostprijs:

Absenteïsme, presenteïsme (wel op het werk zijn, maar inefficiënt werken) en uitkeringen voor mensen met mentale gezondheidsproblemen: al die zaken voelen bedrijven serieus in hun portemonnee.

 

Wat doen we eraan?

 

Hoe kunnen we de situatie omdraaien? Experts op het vlak van mentale gezondheid op het werk hebben al enkele ideeën aangebracht:

1/ Creëer een gezonde werkomgeving

Hier begint het eigenlijk allemaal. Want wat werknemers vooral nodig hebben, is een goed evenwicht tussen werk en privé. Denk daarbij aan flexibele werktijden, minder mailtjes buiten de werkuren, mogelijkheden voor hybride of telewerken ...

Naast gezond moet een werkomgeving ook ergonomisch zijn. Zorg bijvoorbeeld voor een betere inrichting van de werkplekken (ergonomisch meubilair, natuurlijk daglicht) of stel ruimtes ter beschikking waar je werknemers zich kunnen ontspannen.

2/ Kies voor een duidelijk beleid

Werknemers moeten zich gesteund en gehoord voelen. Op managementniveau vraagt dat eerst en vooral om een gedegen preventiebeleid op het gebied van psychosociale risico’s. Denk aan een duidelijk beleid tegen intimidatie dat iedereen kan raadplegen, of een regelmatige beoordeling van alle risico’s in verband met de werkdruk en -omstandigheden. Lager in de hiërarchie gaat het, indien nodig, om concrete psychologische ondersteuning. Zo kun je procedures uitwerken om werknemers in nood te helpen, bijvoorbeeld door hen naar een psycholoog of preventieadviseur te leiden. Een vertrouwelijke ondersteuningsdienst voor werknemers opzetten (een hulplijn, toegang tot adviseurs of psychologen ...) of als werkgever een deel van de kosten voor eventuele volgende stappen voor je rekening nemen, dat kan ook. Nog een laatste optie: abonnementen op welzijnsapps of -programma’s, zoals online therapietools.

3/ Zet welzijnsprogramma’s op poten

Welzijnsprogramma’s doen veel meer dan gewoon het geweten van de werkgever sussen. Ze hebben namelijk een rechtstreekse positieve impact op het bedrijf en zijn werknemers. Zo kun je trainingen organiseren om werknemers te leren omgaan met stress, veerkracht bij te brengen of te leren mediteren.

Grotere bedrijven kunnen er dan weer voor opteren om yoga-, meditatie- of sportlessen aan te bieden op de werkplek. Ook gezonde maaltijden en voedings- en gezondheidsprogramma’s zijn vaak een troef.

Naast al die initiatieven is het vooral belangrijk om activiteiten te organiseren die de teamspirit aanwakkeren, zoals teambuildings of uitstapjes buiten de werkuren.

4/ Zet in op altruïstisch leiderschap

Staat de werknemer centraal, dan moet het management hem ook effectieve ondersteuning kunnen bieden. Zo bestaan er tal van trainingen die je helpen om tekenen van ontevredenheid bij je werknemers te herkennen, of die participatief en empathisch management stimuleren.

Daarnaast is het belangrijk dat het management regelmatig feedback uitwisselt met de betrokken werknemers of de mensen die hen opvolgen (voor zover het beroepsgeheim dat toelaat, uiteraard). Een andere manier om dit probleem aan te pakken, is door een echte cultuur van erkenning in te voeren, waarbij je je werknemers bijvoorbeeld bedankt of beloont voor hun inspanningen en successen.

Tot slot is transparante interne communicatie van essentieel belang. Als mentale gezondheid een prioriteit is, moet je dat ook kenbaar maken. Bijvoorbeeld met een bewustmakingscampagne in het bedrijf of door regelmatig middelen vrij te maken voor mentale gezondheid. Daarnaast kun je discussiegroepen samenstellen of anonieme praatsessies houden waarin werknemers vrijuit over hun bekommernissen kunnen spreken.

 

Op naar een digitaal 2025

Twintig jaar geleden waren werk en privé (gezin, vrije tijd ...) op een paar uitzonderingen na duidelijk afgebakend. Vandaag is dat anders. Door de digitalisering en alle tools die we tot onze beschikking hebben, is er van een grens niet echt sprake meer. In twee richtingen uiteraard, want het privéleven loopt door onder werktijd en vice versa.

Cyberpesten is dan weer een thema op zich. Het verdient dan ook absoluut een plek in de strategieën die het welzijn en de mentale gezondheid van werknemers moeten bevorderen.

Eindigen doen we echter positief! Voor veel bedrijven is mentale gezondheid nu al een prioriteit. Daarom zetten ze initiatieven op zoals mentorprogramma’s, ondersteuningsdiensten en digitale platforms in het teken van het welzijn van hun werknemers.

 

 

• Delen